Spis treści
Struktura horyzontalna oraz demokracja konsensualna
W codziennym życiu, wszyscy jesteśmy w różnym stopniu kontrolowani przez ludzi, którzy nie troszczą się o nasze potrzeby czy pragnienia. Jednocześnie my sami wywieramy wpłych na innych ludzi. Tworzenie struktur horyzontalnych jest próbą uwolnienia się od systemu kontroli, a w tym celu potrzebujemy sposobu na tworzenie więzi społecznych całkowicie wykluczając hierarchię i przywództwo. Przyjmujemy, że sprawowanie władzy jest wynikiem współpracy międzyludzkiej, a nie zarządzania i sprawowania kontroli.
“Każdy wie, że to poczucie kontroli nad naszym własnym życiem – nie życiem innych ludzi – jest źródłem szczęścia.”
CrimethInc.2000,42
Alternatywy do obecnie panującego systemu są już znane, wyrastają jak pędy traw w szczelinach pomiędzy betonowymi blokami organów państwowych i władzy korporacyjnej.
Założeniem demokracji bezpośredniej jest oddanie każdemu kontroli nad własnym życiem, a władzy w ręce wszystkich ludzi, nie tylko wybranych. Systemy demokracji bezpośredniej mają za zadanie ustalenie równowagi pomiędzy indywidualnymi potrzebami i pragnieniami, a kolektywnym podejmowaniem decyzji.
Jak wiele inicjatyw oddolnych, tak i zespoły Rytmów Oporu podejmują decyzje poprzez osiągnięcie konsensusu. W zespołach nie ma hierarchii (przewodniczących, przedstawicieli, przywilejów czy odgórnie narzuconych osób maestrujących), a obowiązkami dzielimy się kolektywnie. Jeżeli nie jest to możliwe, staramy się, by obowiązki rotowały wśród członków zespołu, którzy dzielą się również z innymi umiejętnościami potrzebnymi do ich wykonania. Niekiedy dochodzi do nieformalnej hierarchizacji grupy, dlatego monitorujemy i dyskutujemy na temat procesów zachodzących w kolektywie, aby świadomie poradzić sobie z tymi problemami (np. poprzez używanie narzędzi takich jak ułatwianie zabierania głosu w naszych dyskusjach, sesje poświęcone autorefleksji, warsztaty, na których dzielimy się umiejętnościami, techniki pozytywnej dyskryminacji oraz inne metody zwiększające poziom świadomości).
Jednym z bardzo ważnych narzędzi wyrównywania władzy i uwzględniania obaw wszystkich jest podejmowanie decyzji w drodze konsensusu. Podejmowanie decyzji w drodze konsensusu to zobowiązanie do znalezienia rozwiązań akceptowalnych dla wszystkich. Zamiast głosowania na jakiś punkt, konsensus polega na znalezieniu wspólnej płaszczyzny, a decyzja ustalana jest poprzez dialog między równymi sobie, którzy traktują siebie nawzajem poważnie i uznają wzajemnie swoje równe prawa i potrzeby.
Przy dochodzeniu do konsensusu, każda osoba ma prawo do wprowadzania zmian w systemie i zapobiegania zmianom, które uzna za nie do przyjęcia. Prawo każdego do zawetowania decyzji oznacza, że mniejszości nie można po prostu zignorować, ale trzeba znaleźć kreatywne rozwiązanie, które rozwieje wszelkie obawy. Konsensus to coś więcej niż kompromis, to pełen szacunku dialog między równymi sobie osobami.
Kilka pojęć
Podejmowanie decyzji może być naturalnym procesem. Mimo to, przydatne będą pewne wytyczne. Jeśli chcemy o czymś zadecydować na sesjach plenarnych lub w mniejszych grupach, zwykle staramy się osiągnąć konsensus mniej więcej w ten sposób:
Aby uzyskać kompleksowy zarys problemu, najpierw zbieramy informacje na jego temat i formułujemy kluczowe pytania. Następnie poddajemy zebrane informacje dyskusji dzieląc się przemyśleniami, opiniami i obawami; oraz analizujemy wstępne pomysły, ich wady i zalety. Poparcie oraz sprzeciw wyrażamy za pomocą gestów, aby członkowie grupy byli świadomi wzbudzanych w temacie nastrojów. Gesty pozwalają na niewerbalne i natychmiastowe wyrażenie swoich uczuć w danej kwestii. Są pomocnym narzędziem umożliwiającym członkom grupy, którzy mniej chętnie wypowiadają się werbalnie, wyrażenie swoich odczuć. Jednocześnie nie utrudniają dyskusji i nie pozwalają, by dyskurs przejęły emocje.
Dopiero po tej dyskusji zaczynamy przedstawiać konkretne propozycje, tzn. przedstawiać propozycje dotyczące rozwiązania problemu, w jaki sposób poradzić sobie ze związanymi z nim sprawami, jak kontynuować jego rozwiązywanie, jakie powinny być następne kroki itd. Propozycje powinny mieć na celu rozwianie głównych obaw. Następnie zgłaszane są pozostałe obawy. Poprawki wprowadzane są dla podniesienia akceptacji grupy dla przedstawionych propozycji. Na koniec sprawdzamy, czy do doszliśmy do porozumienia pytając kolejno czy ktoś zgłasza :
- Sprzeciw (wyrażenie zasadniczej niezgody z kwintesencją propozycji, absolutny brak możliwości przystania na daną propozycję). Jeśli sprzeciw zostaje zgłoszony, potrzebujemy nowej propozycji (Sprzeciwy powinny być traktowane jako ostateczność. Zazwyczaj używane są nieczęsto, ponieważ problemy powinny być rozwiązane wcześniej na etapie dyskusji).
- Odsunięcie się (posiadanie pomniejszych obiekcji uniemożliwiające poparcie propozycji, ale niechęć do jej blokowania → „pozostawienie” decyzji grupie)
- Zastrzeżenia ( posiadanie pewnych zastrzeżeń, które powinny trafić do wiadomości pozostałych, ale bycie gotowym do poparcia propozycji).
- Zgodę (poparcie propozycji i gotowość do jej wrowadzenia)
Jeżeli pojawia się duża różnica zdań, staramy się znaleźć lepsze rozwiązanie. Jeśli zgłaszane jest weto (tj. sprzeciw) wobec tego, co zostało zaproponowane, musimy znaleźć rozwiązanie, z które wszyscy mogą zaakceptować. Czasami oznacza to próbę zebrania większej ilości informacji na dany temat, dokładniejszego przedyskutowania go, wymiany większej ilości myśli i wykazania się kreatywnością. Kiedy osiągniemy porozumienie, ustalamy kto, kiedy i w jaki sposób zajmie się wdrażaniem propozycji w życie.
Moderacja dyskusji
Narzędziem przydatnym w podejmowaniu decyzji w drodze konsensusu jest moderacja dyskusji. W mniejszych grupach rola moderatora może być wspólna dla wszystkich lub pełniona na zasadzie nieformalnej rotacji. W większych grupach lub gdy choć jedna osoba zgłasza potrzebę moderacji spotkania, grupa musi wyłonić moderatora (osoba, która zgłosiła tę potrzebę, nie powinna być nakłaniana do podjęcia tej roli). Wszyscy obecni na dyskusji, a nie tylko moderator, powinni czuć się odpowiedzialni za proces! Staramy się wykorzystać moderację, aby pomóc każdemu członkowi grupy wyrazić swoje uczucia i obawy. Moderacja obejmuje:
-
- Stworzenie agendy spotkania wspólnie z grupą.
- Skupianie dyskusji na jednej kwestii na raz.
- Upewnienie się, że każdy może być zaangażowany w dyskusję (zgłaszanie się, dawanie przestrzeni bardziej skrytym osobom do wyrażenia się, ograniczanie rozgadania).
- Podsumowywanie (zarówno porozumień, jak i kwestii, które wymagają dalszej dyskusji).
- Sprawdzanie czy osiągnięto porozumienie.
- Mierzenie temperatury (czyli poziomu i rodzaju emocji w grupie towarzyszących danemu tematowi). W razie potrzeby, podjęcie kwestii tych emocji.